top of page
Search
  • Writer's pictureAnshul P

RV 1.34.3

Updated: Nov 12, 2020


Rig Ved 1.34.3


Water is necessary for the activities of Praan. Our speech reflects sharpness and mind works properly because of foodgrains. The mind becomes dull and slow due to lack of food. Therefore Ashwini Kumars are asked to provide that sanctity, piousness and purity. Mind is necessary for active thought process, just like when we read a sentence in Ved, we think over it. It means if we think that the world is कार्य(to do a particular work) then what is the reason behind it. We need a stable mind to think so. It should be properly nurtured and satisfied at the level of intelligence.


स॒मा॒ने अह॒न्त्रिर॑वद्यगोहना॒ त्रिर॒द्य य॒ज्ञं मधु॑ना मिमिक्षतं ।

त्रिर्वाज॑वती॒रिषो॑ अश्विना यु॒वं दो॒षा अ॒स्मभ्य॑मु॒षस॑श्च पिन्वतं ॥


Translation :


समाने - One only.


अहन् - In daytime.

F

त्रिः - Three.


अवद्यगोहना - To purify faults.


त्रिः - Three.


अद्यः - Today.


यज्ञम् - In Yagya.


मधुना - With sweet things.


मिमिक्षतम् - To irrigate.


वजावतीः - Strong.


इषः - Of foodgrains.


अश्विना - Both Ashwini Kumars.


युवम् - You both.


दोषः च - Night and.


अस्मभ्यम् - For us.


उषसः - Day.


पिन्वतम् - To nurture.


Explanation: This mantra praises the Ashwini Kumars and says that they cover all the faults of the Yajmans. The Yajman requests them to come to this Yagya three times to nurture it, that is morning, afternoon and evening and to provide them with sufficient food grains.


Deep meaning: Water is necessary for the activities of Praan. Our speech reflects sharpness and mind works properly because of foodgrains. The mind becomes dull and slow due to lack of food. Therefore Ashwini Kumars are asked to provide that sanctity, piousness and purity. Mind is necessary for active thought process, just like when we read a sentence in Ved, we think over it. It means if we think that the world is कार्य(to do a particular work) then what is the reason behind it. We need a stable mind to think so. It should be properly nurtured and satisfied at the level of intelligence.



#मराठी


ऋग्वेद १.३४.३


स॒मा॒ने अह॒न्त्रिर॑वद्यगोहना॒ त्रिर॒द्य य॒ज्ञं मधु॑ना मिमिक्षतं ।

त्रिर्वाज॑वती॒रिषो॑ अश्विना यु॒वं दो॒षा अ॒स्मभ्य॑मु॒षस॑श्च पिन्वतं ॥


भाषांतर :


समाने - एकच.


अहन् - दिवसात.


त्रिः - तीन.


अवद्यगोहना - दोष शुद्ध करणारे.


त्रिः - तीन.


अद्यः - आज.


यज्ञम् - यज्ञात.


मधुना - मधुर रसाने.


मिमिक्षतम् - सिंचन करणे.


वजावतीः - बळिष्ठ


इषः - अन्नाचे.


अश्विना - दोघे अश्विन कुमार.


युवम् - आपण दोघे.


दोषः च - रात्री.


अस्मभ्यम् - आमच्यासाठी.


उषसः - दिवस.


पिन्वतम् - सिंचन करणे.


भावार्थ:

ह्या मंत्रात अश्विनीकुमारांची प्रशंसा करून म्हटले आहे की ते आमच्या दोषांना झाकून ठेवतात. त्यांना निवेदन आहे की त्यांनी यजमानांचे यज्ञात तीन वेळा येउन यज्ञाचे सिंचन करावे आणि सकाळी,दुपारी आणि संध्याकाळी येउन पुष्टी वर्धन करणारे धनधान्य प्रदान करावे.


गूढार्थ: ह्या मंत्राचे तात्पर्य आहे की प्राणाच्या क्रियेसाठी जल आवश्यक आहे. वाणी तेजानी चालते, मन अन्नामुळे चालते. अन्नामुळे मिळाले नाही तर मन सुषुप्त होते, निस्तेज होते.म्हणून अश्विनीकुमारांना पावित्र्य आणि शुचित्व प्रदान करण्यास म्हटलेले

आहे.मन आमच्या विचार किंवा मनन साठी आवश्यक आहे.जसे आम्ही वेद वाक्यांचा श्रवण करून त्याच्यावर मनन करतो अर्थात संसार कार्य आहे तर त्याचे कारण काय आहे. त्याच्यासाठी स्थिरता आवश्यक आहे तरच विचार करणे शक्य होईल. बौद्धिक स्तरावर त्याचे पोषण आणि समाधान होणे आवश्यक आहे.




#हिन्दी


ऋग्वेद १.३४.३


स॒मा॒ने अह॒न्त्रिर॑वद्यगोहना॒ त्रिर॒द्य य॒ज्ञं मधु॑ना मिमिक्षतं ।

त्रिर्वाज॑वती॒रिषो॑ अश्विना यु॒वं दो॒षा अ॒स्मभ्य॑मु॒षस॑श्च पिन्वतं ॥


अनुवाद:


समाने - एक ही।


अहन् - दिन में।


त्रिः - तीन बार।


अवद्यगोहना - दोष को शुद्व करनेवाला।


त्रिः - तीन।


अद्यः - आज।


यज्ञम् - यज्ञ को।


मधुना - मधुर रस से।


मिमिक्षतम् - सींचना।


वजावतीः - बलकारी।


इषः - अन्न का।


अश्विना - दोनो अश्विनी कुमार।


युवम् - आप दोनों।


दोषः च - रात और।


अस्मभ्यम् - हमारे लिए।


उषसः - दिन।


पिन्वतम् - सिंचन करना।


भावार्थ:इस मंत्र में अश्विनीकुमारों की प्रशंसा करते हुए कहा गया है कि वे सबके दोष ढंकने वाले हैं।उनसे निवेदन किया गया है कि वे यजमान के यज्ञ में तीन बार अर्थात सुबह, दोपहर और संध्या को आकर के सिंचन करें और उन्हे पुष्टि वर्धक अन्न प्रदान करें।


गूढार्थ: यहां तात्पर्य यह निकलता है कि प्राण की क्रिया जल से चलती है। वाणी तेज से चलती है, मन चलता है अन्न से। अन्न न मिलने पर मन सुषुप्त हो जाता है, निस्तेज हो जाता है। इसलिए अश्विनी कुमारों को निर्मलता पवित्रता और शुचिता को प्रदान करने को कहा गया है। यह अन्न मन को मनन कराने के लिए आवश्यक है। जैसे वेद वाक्यों का श्रवण करने के बाद उसका मनन करते हैं अर्थात संसार कार्य है तो उसका कारण क्या है। उसके लिए मन को स्थिर होना है ताकि विचार करें। उसकी पुष्टि और संतुष्टि के लिए आवश्यक है बुद्धि के स्तर पर।



83 views0 comments

Recent Posts

See All
Post: Blog2_Post
bottom of page