top of page
Search
  • Writer's pictureAnshul P

RV 1.34.8

Updated: Dec 1, 2020


Rig Ved 1.34.8


Here the seven rivers symbolise seven loks. These seven loks have each have seven qualities(गुण) and three types of nature(सृष्टि). This means that all these will receive the protection from Ishwar since he alone is the director and regulator of this universe.


त्रिर॑श्विना॒ सिंधु॑भिः स॒प्तमा॑तृभि॒स्त्रय॑ आहा॒वास्त्रे॒धा ह॒विष्कृ॒तं ।

ति॒स्रः पृ॑थि॒वीरु॒परि॑ प्र॒वा दि॒वो नाकं॑ रक्षेथे॒ द्युभि॑र॒क्तुभि॑र्हि॒तं ॥


Translation :


त्रिः - Three.


अश्विना - Ashwini Kumar's!


सिंधुभिः - Sindhu and other rivers.


सप्तमातृभिः - The mother like water from seven rivers.


त्रयः - Three.


आहावाः - The Well designated to help prepare Somras for drinking.


त्रेधा - Of three types.


हविः - Havish.


कृतम् - Ready.


तिस्त्र - Three.


पृथिवीः - Prithvilok etc.


उपरि - Upper.


प्रवा - To go.


नाकं दिवः - The sun in the sky.


रक्षेथे - To protect.


द्युभिः - Day.


अक्तुभिः - Night.


हितम् - Systematic after joining.


Explanation: This mantra says that both the Ashwini Kumars have filled the water in Kalash and other vessels three times brought from mother like seven rivers which is ready to prepare Havish. They have also divided the Havish in three parts. They travel up in the sky day and night three times.


Deep meaning: Here the seven rivers symbolise seven loks. These seven loks have each have seven qualities(गुण) and three types of nature(सृष्टि). This means that all these will receive the protection from Ishwar since he alone is the director and regulator of this universe.


Rigved positivity


ऋग्वेद १.३४.८


त्रिर॑श्विना॒ सिंधु॑भिः स॒प्तमा॑तृभि॒स्त्रय॑ आहा॒वास्त्रे॒धा ह॒विष्कृ॒तं ।

ति॒स्रः पृ॑थि॒वीरु॒परि॑ प्र॒वा दि॒वो नाकं॑ रक्षेथे॒ द्युभि॑र॒क्तुभि॑र्हि॒तं ॥


भाषांतर :


त्रिः - तीन.


अश्विना - अश्विनि कुमार!


सिंधुभिः - सिन्धु आदि नद्या.


सप्तमातृभिः - सात नद्यांचे मातृक जल.


त्रयः - तीन.


आहावाः - सोमप्राशनाचे आधारातले विहीर.


त्रेधा - तीन प्रकाराचे.


हविः - हवि.


कृतम् - तैयार.


तिस्त्र - तीन.


पृथिवी - पृथ्वी लोक इत्यादी.


उपरि - वर.


प्रवा - जाणे.


नाकं दिवः - आकाशातील सूर्याचे.


रक्षेथे - रक्षण करणे.


द्युभिः - दिवस.


अक्तुभिः - रात्री.


हितम् - जोडून व्यवस्थित होणे.


भावार्थ: इथे म्हटलेले आहे की दोघे अश्विनीकुमारानी सिन्धु इत्यादि सात मातृ रूपी नद्यांच्या पाण्याने तीन वेळा कलश इत्यादी पात्र भरून दिले जे हवि साठी तयार आहेत.हवि पण तीन भागात विभाजित केले. आकाशात गमन करत आपण तीनही लोकांचे दिवस आणि रात्र रक्षण करत आहेत.


गूढार्थ: इथे सप्त नद्या म्हणजे सातलोक आहेत. या सात लोकांमध्ये प्रत्येकी तीन गुण आणि तीन प्रकाराची सृष्टि ने युक्त आहेत. ह्याचे तात्पर्य असे की हे सर्वांना ईश्वराचे रक्षण प्राप्त आहे, कारण शेवटी तोच आमचे आणि समस्त सृष्टी चे संचालक आणि नियामक आहे.





#हिन्दी

ऋग्वेद १.३४.८


त्रिर॑श्विना॒ सिंधु॑भिः स॒प्तमा॑तृभि॒स्त्रय॑ आहा॒वास्त्रे॒धा ह॒विष्कृ॒तं ।

ति॒स्रः पृ॑थि॒वीरु॒परि॑ प्र॒वा दि॒वो नाकं॑ रक्षेथे॒ द्युभि॑र॒क्तुभि॑र्हि॒तं ॥


अनुवाद:


त्रिः - तीन।


अश्विना - अश्विनी कुमारो!


सिंधुभिः - सिन्धु आदि।


सप्तमातृभिः - सात नदियों के मातृ जल द्वारा।


त्रयः - तीन।


आहावाः - सोमपान के लिए आधार वाला कुंआ।


त्रेधा - तीन प्रकार के।


हविः - हवि।


कृतम् - तैयार।


तिस्त्र - तीन।


पृथिवी - पृथ्वी लोक आदि।


उपरि - ऊपर।


प्रवा - जाना।


नाकं दिवः - आकाश के सूर्य की।


रक्षेथे - रक्षा करना।


द्युभिः - दिन।


अक्तुभिः - रात।


हितम् - जुडकर व्यवस्थित होना।


भावार्थ:इसमें कहा गया है कि दोनो अश्विनी कुमारों ने सिन्धु आदि सात मातृरूपी नदियों के जल से तीन बार कलश आदि पात्र भर दिये हैं, हवि के लिए तैयार कर दिया है। हवि को भी तीन बार विभाजित कर दिया है।आकाश के ऊपर गमन करते हुए आप तीनो लोको की दिन और रात में रक्षा करते हैं।



गूढार्थ: यहां सात नदियों के प्रतीकों के माध्यम से सात लोकों की बात कही गई है। ये सातों लोक प्रत्येक तीन गुणों से और तीन प्रकार की सृष्टि से युक्त हैं। इसका तात्पर्य हुआ कि सबको ईश्वर की रक्षा प्राप्त होगी क्योंकि वही हमारा तथा समस्त सृष्टि का संचालक और नियामक है।



60 views0 comments

Recent Posts

See All
Post: Blog2_Post
bottom of page